امروزه با افزایش سن ازدواج و به تبع آن افزایش سن بارداری و نیز بروز اختلالاتی در بارداری نظیر دوره هایی از ناباروری/نازایی و نیز سقط/سقطهای مکرر نیاز به خدمات کمک باروری (ART) بیشتر میشود لذا در اینجا قصد دارم کمی به پروسه آی وی اف IVF بپردازم
ART = Assisted reproductive technologies
یکی از روشهای مورد استفاده در ART عبارتست از IVF
IVF = In Vitro Fertilisation
آی.وی.اف خیلی ساده و در دو کلمه عبارتست از لقاح آزمایشگاهی و نه چیز دیگر! همین!
البته در کنار آی وی اف کارهای تشخیصی دیگر هم انجام میشود که بعدا به آن خواهم پرداخت.
آی وی اف مورد استفاده های مختلفی دارد مثلا:
- در ناباروری کاربرد گسترده ای دارد.
- بطور مشابه در سقطهای مکرر.
- یا زوجی که تمایل دارند فرزندی با جنسیت دلخواه داشته باشند.
- زوجی که ناقل یک بیماری ژنتیکی "شناخته شده" هستند (یعنی حتما قبلا آزمایشهای ژنتیک را داده اند) و حالا تمایل به داشتن فرزندی سالم دارند.
- زوجی که سنشان بالاست و خانم قبلا در سن پایینتر، تخمکهایش را فریز کرده.
- زوجی که بدلیل اختلالات باروری یا ناقل بیماری بودن یا سن بالای خانم، کاندید استفاده از تخمک اهدایی/دونور یا حتا جنین اهدایی/دونور هستند.
- زوجی که بارداری برای سلامتی خانم خطرناک است و کاندید استفاده از رحم اجاره ای/ساروگیت هستند.
اما در IVF چه اتفاقی می افتد و پروسه چگونه پیش میرود؟
برای لقاح در آزمایشگاه، بایستی از آقا و خانم بترتیب اسپرم و تخمک گرفته شود:
- اول: از آقا اسپرم به روش خودارضایی گرفته میشود. سپس مایع منی شستشو و پروسس میگردد. اگر به هر دلیل این کار امکانپذیر نباشد و یا شمار اسپرم آقا صفر باشد به روش نمونه برداری از بیضه آقا اسپرم گرفته میشود. اینهم روشهای مختلفی دارد که معمولا از روش TESE استفاده میشود و بدلیل فنی بودن زیاد، کاری با آن نداریم. فقط میگوییم که در موارد خاص و تحت بیهوشی، از بیضه نمونه برداری میشود.
- دوم: به خانم داروهایی برای تنظیم دوره ماهانه و نیز تحریک و افزایش تخمک گذاری، داروهایی داده میشود که هم خوراکی و هم تزریقی در بینشان هست. غالبا هورمونی هستند و تجویز و مصرفشان معمولا چند ماه طول میکشد. سپس با یکی از دو روش زیر از خانم تخمک گرفته میشود:
- در اتاق عمل و تحت بیهوشی سبک، یک سوزن ظریف از راه کانال واژینال به سمت تخمدانها هدایت میشود. با سونوگرافی بطور همزمان رویت و چک میشود که سوزن مسیر درستی طی کند و تخمکها جمع آوری میشوند. این پروسه را "پانکچر" مینامند و بیشتر از روش دیگر کاربرد دارد. پروسه ای معمولا سرپایی و بدون بستری و عارضه است.
- در اتاق عمل و تحت بیهوشی، به روش لاپاروسکوپی (فرستادن ابزار لاپاروسکوپ که خیلی شبیه آندوسکوپ است بداخل حفره شکم و لگن) به این صورت که لاپاروسکوپ از طریق چند برش کوچک (معمولا کوچکتر از درب خودکار) به داخل حفره شکم و لگن فرستاده شده و با رویت و نظارت مستقیم، تخمکها جمع آوری میشوند. کاربرد این روش خیلی کمتر از پانکچر است
- اینکه از پانکچر یا لاپاروسکوپی استفاده شود، تصمیم پزشک معالج (متخصص زنان/فوق تخصص ناباروری) بسته به شرایط خانم شامل سن و فاکتورهای زمینه ای و سوابق بیماریهای خاصی میباشد.
- سوم: اسپرمها و تخمکها را در محیط آزمایشگاه با هم لقاح میدهند. این کار هم به یکی از دو روش زیر انجام میشود:
- تخمکها را یکی یکی در محیط مناسب در معرض اسپرمها قرار میدهند تا بالاخره یکی از اسپرمها موفق به لقاح شود. فرض کنید انگار تخمک را در ظرف مناسبی گذاشته و رویش اسپرمها را میریزند تا بالاخره لقاح بطور خودبخودی صورت پذیرد.
- استفاده از روش میکرواینجکشن یا ایکسی یا بطور مختصر: میکرو
Microinjection = ICSI = Intracytoplasmic Sperm Injection
در این روش میکرو، اسپرمی که ظاهر و حرکت بسیار خوبی دارد زیر میکروسکوپ انتخاب شده سپس محتوای ژنتیک آن (کروموزومها) توسط سوزنی میکروسکوپی بیرون کشیده شده و همان محتوا بدون تغییر و دستکاری به تخمک مناسب تزریق میگردد. به نظر میرسد که لقاح به روش میکرو، موفقیت آمیزتر از لقاح خودبخودی میباشد.
- اینکه از لقاح خودبخودی یا لقاح به روش میکرو استفاده شود بستگی به امکانات مراکز درمان ناباروری دارد اما در یک مورد باید حتما از لقاح به روش میکرو استفاده شود و آنهم مواردی است که اسپرم آقا اصطلاحا ضعیف است یعنی حرکت مناسب ندارد یا اصلا حرکت ندارد یا اسپرم به روش بیوپسی بدست آمده باشد. استفاده از لقاح به روش میکرو روز به روز بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد.
- چهارم: جنینی که از لقاح بدست آمده با شرط "ظاهر" خوب و مناسب به رحم انتقال داده شده و اصطلاحا کاشته میشود. این که جنین در چه مرحله ای و به کجای رحم منتقل شده و چگونه کاشته شود هم روشهای مختلفی دارد که بسیار فنی و تخصصی است و موضوع بحث ما نیست.
چنانکه ملاحظه فرمودید هیچ کاری بجز نقل و انتقال اسپرم و تخمک و جنین در IVF صورت نگرفت!
نتیجه میشود که IVF فقط نقل و انتقال اسپرم و تخمک و جنین است و به خودی خود هیچ پروسه و آزمایشی برای بررسی سلامت جنین و یا ناقل یا مبتلا بودن جنین صورت نمیگیرد. بطور مثال مواردی بوده که خانمی با IVF باردار شده و جنین را بدلیل ابتلا به سندرم داون سقط کرده اند.
اینکه در کنار IVF چه بررسیهایی - به طور اختیاری - بر روی جنین صورت میگیرد (نظیر PGD یا PGS یا PGT ) موضوع مقاله دیگری میباشد.
پیروز و تندرست باشید.
